Nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Nadczynność tarczycy można zdefiniować jako zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy ponad ilości, których normalnie potrzebuje ludzki organizm. Ta przypadłość nazywana jest również hipertyreozą ( z ang. hyperthyreosis, albo hyperthyroidism ). Może przyjmować tak zwaną postać jawną, z całym zespołem bardzo charakterystycznych objawów, jak również utajoną, gdzie nadmiar hormonów tarczycy jest niewielki, dlatego nie dochodzi do rozwoju klinicznej postaci choroby.
Nadczynności tarczycy – przyczyny
Tarczyca to organ przylegający do tchawicy poniżej krtani. Jej główną funkcją jest produkcja hormonów, tzw. hormonów tarczycy. Hormony te nazywane są T3 i T4. Hormony te są związkami jodu i tarczyca do właściwego funkcjonowania wymaga odpowiedniego zaopatrzenia w ten właśnie pierwiastek. Zaopatrywanie organizmu w jod nie musi być regularne, ponieważ jest on magazynowany w tarczycy i zwykle starcza na kilka tygodni. Niemniej jednak przewlekły niedobór jodu może być przyczyną chorób tarczycy, które wywołują jej nadczynność w długim okresie.
Hormony tarczycy odpowiadają za regulowanie wielu funkcji w organizmie. Bardzo trudno omówić ich efekty na poziomie całego organizmu, ponieważ wpływają one na właściwe funkcjonowanie wielu tkanek. Hormony te odgrywają istotną rolę w metabolizmie, czy w procesie rozwoju płodu.
Aktywność tarczycy uwarunkowana jest hormonem przysadki mózgowej – TSH, czyli po prostu hormonem tyreotropowym. Nadczynność tarczycy związana jest nie tylko ze zwiększonym wydzielaniem tegoż hormonu, ale również ze zmianami zachodzącymi w samym gruczole tarczycy. Dlatego też wyróżniamy nadczynność pierwotną i wtórną. Najczęstszymi przyczynami nadczynności tarczycy są urazy psychiczne, zaburzenia hormonalne, spożywanie dużych ilości jodu, guzki przysadki mózgowej, ciąża i zażywanie zbyt dużej ilości hormonów tarczycy.
Dość częstą przyczyną nadczynności tarczycy w szczególności u dzieci, jest choroba Gravesa Basedova. Należy ona do chorób autoimmunologicznych. W jej przebiegu układ odpornościowy wytwarza przeciwciała, które skierowane są przeciwko receptorowi błony komórkowej tyreocytów, czyli komórek tarczycy. Do tego receptora przyłącza się zwykle TSH, czyli hormon stymulujący tworzenie hormonów tarczycy. Przeciwciała przeciwko TSH, które wytwarzane są w chorobie Gravesa Basedova, pobudzają także tarczycę do produkowania hormonów i to w znacznie większej niż potrzeba ilości, co w efekcie prowadzi do nadczynności tarczycy.
Inną chorobą tarczycy, która wywołuje objawy nadczynności jest wystąpienie w jej obrębie tzw. guzków autonomicznych. Są to struktury złożone z tkanek tarczycy, które nie biorą udziału w hormonalnym sprzężeniu zwrotnym wraz z przysadką przy pomocy hormonu TSH i w sposób autonomiczny wprowadzają do organizmu nadmierne ilości hormonów tarczycy, tzn. znajdują się poza kontrolą mózgu. Choroba ta może rozwijać się w postaci pojedynczego guzka, albo tak zwanego wola guzkowatego toksycznego. Pojedynczy guzek to najczęściej gruczolak, albo guzek hiperplastyczny, który przy dużych rozmiarach może wywołać objawy nadczynności tarczycy. W przebiegu wola guzkowatego dochodzi do rozrostu gruczołu tarczycy, co powoduje znacznie większe wydzielanie hormonów tarczycy.
Nadczynność tarczycy może mieć także charakter przejściowy i wiązać się ze zbyt dużą ekspozycją na jod. Po zakończeniu nadmiernego pochłaniania jodu, objawy nadczynności powinny przestać występować po kilkunastu tygodniach, w miarę zużywania nadmiernych ilości hormonów tarczycy.
Drugim rodzajem nadczynności tarczycy jest tak zwana wtórna nadczynność tarczycy, która powstaje w wyniku nadmiernego wydzielania TSH ( hormonu tyreotropowego ) w przysadce mózgowej, najczęściej na skutek powstawania w jej obrębie guza. Guz ten produkuje znacznie większe ilości TSH, który jest przyczyną zwiększonego wydzielania hormonów tarczycy, a w konsekwencji prowadzi do zaburzeń równowagi hormonalnej w organizmie.
Nadczynność tarczycy – objawy
Nadczynności tarczycy w jawnej postaci towarzyszy wiele charakterystycznych objawów, które pozwalają na zdiagnozowanie tej choroby tylko na podstawie objawów klinicznych. Jednakże przed podjęciem leczenia zalecane jest wykonanie dalszej diagnostyki, celem zdiagnozowania formy i przyczyny choroby. Ujawniona postać nadczynności tarczycy rozpoznawana jest w przypadku zwiększonego poziomu fT4, albo fT3. Zwykle pojawia się również obniżony poziom TSH. Charakterystyczne objawy dla nadczynności tarczycy to :
- wzmożona nerwowość,
- trudności ze skupieniem uwagi,
- bezsenność,
- nienaturalne pobudzenie,
- częstsze oddawanie stolca połączone z biegunką,
- spadek masy ciała,
- redukcja masy mięśniowej,
- kołatanie serca,
- nadmierna potliwość,
- zaburzenie właściwej produkcji tworów rogowych naskórka ; łamliwe włosy i paznokcie,
- zaburzenia miesiączkowania,
- charakterystyczne wole na szyi,
- uczucie osłabienia,
- duszność,
- wytrzeszcz oczu,
- wzmożony apetyt.
Nadczynność tarczycy- diagnostyka i leczenie
Aby precyzyjnie postawić diagnozę wykonywane są równolegle badania obrazowe tarczycy, jak również poziomu hormonów tarczycowych we krwi. Jeśli badania te wykażą niewłaściwe stężenie hormonów we krwi, lub nieprawidłowy obraz tarczycy, wykonywana jest dalsza diagnostyka. Określenie poziomu hormonu przysadki ( TSH ) da nam informacje odnośnie rodzaju nadczynności tarczycy – czy jest ona pierwotna, czy wtórna. Dodatkowo wykonuje się oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych, których obecność może świadczyć o chorobie Gravesa Basedova. Tarczycę, jej funkcjonowanie jak również obecność i rodzaj guzków obrazuje tak zwana scyntygrafia. Podczas tego badania pacjent otrzymuje promieniotwórczy izotop jodu. Gdy wniknie on do tarczycy, rozpoczyna się emitowanie promieniowania, która rejestrowana jest przez tzw. gamma – kamerę. Guzki gorące wchłoną jod, a te zimne nie. Dzięki czemu powstaje mapa tarczycy – scyntygram.
W leczeniu nadczynności tarczycy stosuje się przede wszystkich środki farmakologiczne. Tego typu leki spowalniają tworzenie hormonów tarczycy. Drugą niezwykle popularną metodą leczenia tego schorzenia tarczycy jest leczenie jodem promieniotwórczym, który prowadzi do uszkodzenia komórek tarczycy, a co za tym idzie przestają one produkować hormony. Trzecia metoda to zabieg chirurgiczny, który polega na wycięciu całości, bądź fragmentu tarczycy. Jest to konieczne działanie w przypadku nowotworu tarczycy. W innych przypadkach stanowi on alternatywę dla terapii jodem i to pacjent podejmuje decyzję o rodzaju terapii.
